wtorek, 19 marca 2024r.
   
Czcionka

Miejscowość Śmiałowice

Śmiałowice

Śmiałowice leżą na północny-zachód od Ślęży, na Równinie Świdnickiej, nad rzeką Bystrzycą, na wysokości 200 m. n.p.m.  
Najstarsze znane nam nazwy wsi: Smelwicz, Smelvicz, wymienione w 1343 r., Smelewicz, w 1366 r., villa Smelewicz, w 1370 r., i Smelewiz, w 1374 r., pochodzą z okresu panowania czeskiego. Kolejne nazwy wsi: Schmelwitz, wymieniana w 1677 r., Schmollwitz, w 1726 r., pochodzą z okresu, kiedy Śląskiem, jako częścią Czech, władali Habsburgowie. W okresie panowania pruskiego, a później niemieckiego, wymieniano nazwę: Schmellwitz, od 1765 r. Po II wojnie światowej, kiedy Śląsk przyłączono do Polski, w 1945 r., wieś otrzymała nazwę: Śmiłowice, a w 1947 r.: Śmiałowice. Po wojnie, podobnie jak w innych okolicznych miejscowościach nastąpiła zupełna wymiana ludności. Najwięcej ludności napływowej jest z okolic Wadowic i Makowa Podhalańskiego.
Dzisiaj miejscowość liczy około 340 mieszkańców.
Śmiałowice nigdy nie były dużą wsią, ale stanowiły siedzibę sporej posiadłości ziemskiej. Wieś powstała prawdopodobnie w II poł. XIII w. lub na pocz. XIV w., ponieważ już w 1318 r. wzmiankowano w dokumentach miejscowy kościół i proboszcza. W XV w. jako właściciel figurował Sigmund von Seidlitz. W okresie wojny trzydziestoletniej von Seidlitzowie utracili wieś, która stała się wsią królewską, tworząc wraz z Klecinem i Marcinowicami jedną posiadłość. Specjalnym dekretem z 24 X 1652 r. (według innych opracowań z 26 V 1652 r.) cesarz Ferdynand IV przekazał ją kolegium jezuickiemu ze Świdnicy.  W 1654 r. oddano kościół katolikom. W 1825 r. Śmiałowice stanowiły majątek kuratorium w Świdnicy. Od 1829 r. Śmiałowice stały się własnością prywatną. Od 1840 r. wieś należała do braci von Barchwitz, którzy mieli spore dobra w okolicy. Śmiałowice rozwijały się dobrze, a w pocz. XX w. powstał tu duży młyn. Właścicielami wsi od 1907 r. byli baronowie von Richthofen. W okresie II wojny światowej majątek należał do Gotthilfa Salischa.
Śmiałowice nie mają określonego układu przestrzennego, zachowały natomiast cenne zabytki. Do najcenniejszych zabytków Śmiałowic bez wątpienia należy kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca. Pierwotnie wczesnogotycka budowla z końca XIII w., została rozbudowana około 1500 r. i przebudowana w XVIII w. Ponieważ w wyniku rozbudowy poszerzono nawę i prezbiterium, ma asymetryczną bryłę. Jest orientowany, oskarpowany, ma szeroką prostokątną nawę, nieznacznie węższe prezbiterium i półkolistą absydę. Do prezbiterium dostawiono zakrystię. Smukła, kwadratowa wieża jest przesunięta, ponieważ stoi na osi pierwotnego założenia. Zwieńczona jest ośmiobocznym hełmem iglicowym. Dachy są dwuspadowe, okna półkoliste, uskokowe. W południowej ścianie nawy zamurowano portal ostrołukowy. Na murach zachował się wyjątkowo bogaty i zróżnicowany zespół detali kamiennych. Tworzą go gotyckie i renesansowe płyty nagrobne, epitafia i tablice z inskrypcjami z lat 1452–1600. Część z nich umieszczono w zamurowanym portalu. Wewnątrz kościoła zachowało się cenne wyposażenie, m.in. barokowe, drewniane, polichromowane ołtarze z XVII w., drewniana chrzcielnica z tego okresu, klasycystyczna, drewniana ambona z XVII w., drewniane, polichromowane figury z XVIII w., figura św. Jana Nepomucena oraz gotycka figura Matki Bożej z Dzieciątkiem z XV w. lub pocz. XVI w., obrazy olejne z XVII w., a także aparaty kościelne i paramenty z XVII i XIX w.
Szczególnej uwagi wart jest dawny cmentarz przykościelny, otoczony kamiennym murem z pocz. XVII w. W murze znajduje się sklepiona furta i brama. W prawej przyporze bramy wmurowany jest krzyż pokutny z 1413 r. z wyrytą kuszą. Nad nim jest tablica z inskrypcją, a obok stoi gotycka kapliczka z XV w. Przy drugiej przyporze bramy stoi na cokole kamienny słup uważany za pręgierz z 1484 r. W murze obok jest tablica z napisem. Ponadto w murze cmentarnym jest kapliczka pokutna. Obok kościoła stoi murowana plebania z około 1900 r. oraz murowany budynek gospodarczy z tego samego okresu.
Innym ciekawym zabytkiem jest zespół pałacowy, który powstał w pocz. XVI w. jako renesansowy dwór lub zamek. Od 1680 r. był przebudowywany przez jezuitów na pałac, prawdopodobnie letnią rezydencję. W 1822 r. został gruntownie przebudowany lub zbudowany na nowo jako pałac klasycystyczny. W latach 70. XX w. przeszedł kapitalny remont i jest w dobrym stanie. Część pomieszczeń zachowała sklepienia kolebkowe. Przed pałacem jest rozległy dziedziniec gospodarczy, przy którym stoją dwa budynki gospodarcze, murowane, z końca XIX w., a pozostałe są współczesne. Za pałacem jest park z XIX w. o powierzchni 1,5 ha. Pozostały w nim liczne ślady pawilonów i zabytkowej romantycznej groty.
Najciekawszym zabytkiem w Śmiałowicach jest młyn zbożowy z pocz. XX w. Jest to okazały zespół budynków. Główny czterokondygnacyjny budynek zaprojektowany został jako rozczłonkowana bryła. Nad wejściem głównym umieszczona jest mała płaskorzeźba przedstawiająca Pasję. W skład zespołu tego młyna wchodzi też elewator, pakownia oraz inne budynki przemysłowe. Całość kompleksu nosi cechy architektury secesyjnej, z charakterystyczną, kolistą wieżą. Od pocz. XX w. do końca II wojny światowej młyn należał do rodziny Korn (znanych wrocławskich wydawców).
W Śmiałowicach warto też zwrócić uwagę na okazy przyrodnicze. Rosną tutaj dęby szypułkowe (Quercus robur) o obwodzie około 5,0 m.



Źródło: Przewodnik turystyczny ZE ŚLĘŻĄ W TLE PRZEWODNIK TURYSTYCZNY PO GMINACH ŚLĘŻAŃSKICH.  Rafał Brzeziński

WYSZUKIWARKA

Banery




STRATEGIA GMINY MARCINOWICE


Gmina Marcinowice