Miejscowość Biała
Białe
Biała leży na zachód od Ślęży, na Równinie Świdnickiej, nad małym potokiem, prawym dopływem Czarnej Wody, na wysokości około 195–205 m n.p.m.
Najstarsza znana nam nazwa wsi: Bela wymieniona jest w 1193 r. i pochodzi z okresu, kiedy Śląsk należał do Piastów. Inne nazwy wsi: Bele, wymieniona w 1337 r., Bela polonicale, i Bielau, pochodzą z okresu panowania czeskiego. Kolejne nazwy wsi: Bilau, wymieniona w 1638 r., i Bielaw, w 1651 r., pochodzą z okresu, kiedy Śląskiem, jako częścią Czech, władali Habsburgowie. W okresie panowania pruskiego, a później niemieckiego, wymieniano nazwy: Klein Bielau, w 1743 r., polnisch Biela, Klein Bielau, w 1785 r. Po II wojnie światowej, kiedy Śląsk przyłączono do Polski, w 1945 r. wieś otrzymała nazwę: Biała.
Dzisiaj miejscowość liczy około 400 mieszkańców.
Biała należy do najstarszych osad w otoczeniu Ślęży. Ponieważ leży przy drodze, ma układ zbliżony do ulicówki. Na pewno powstała jako osada słowiańska, być może jeszcze przed objęciem okolicznych terenów przez klasztor kanoników regularnych ze Ślęży, którzy przenieśli się potem do Wrocławia. Mogli ją też założyć augustianie. W 1247 r. została lokowana na prawie niemieckim, ale z 1248 r. pochodzi zalecenie dla klasztoru NMP na Piasku, aby osadzać w niej tylko Polaków. Później występowała nawet z dodatkiem „polska” w nazwie. Ponieważ wieś należała do klasztoru, nie było tutaj dworu, ale istniało dziedziczne sołectwo. W 1356 r. księżna Agnieszka, wdowa po księciu świdnickim Bolku II, przekazała Białą opatowi klasztoru augustianów na Piasku. Opiekę nad wsią miał sprawować Konrad von Stephinhayn, który sam został zakonnikiem. Białą uważano za ośrodek produkcji kamieni żarnowych i młyńskich.
W poł. XV w. chłopi ze wsi zbuntowali się i nie chcieli płacić klasztorowi czynszów. Jeden z chłopów, niejaki Beutel (ze wsi Garncarsko), posiadający w Białej grunty, przez 23 lata nie uznawał władzy klasztornej i odmawiał płacenia daniny klasztorowi. Został za to uwięziony i w 1463 r. powieszony przed murami miejskimi Wrocławia. Na pocz. XVIII w. Biała należała do większych wsi w okolicy, ale nigdy nie powstał tu kościół. Obciążenie podatkowe tutejszych chłopów szacowano na 1100 talarów. W 1765 r. wartość majątku należącego do klasztoru NMP na Piasku we Wrocławiu szacowano na 944 talary, a więc nie była to duża posiadłość. We wsi mieszkało 17 kmieci, 9 zagrodników, 8 chałupników i pięciu rzemieślników.
Zasadnicza zmiana zaszła w 1810 r., gdy majątki klasztorne uległy kasacie. Od tego momentu Biała stała się wsią królewską. W 1825 r. podlegała królewskiemu urzędowi dzierżaw w Sobótce. Było tu sześćdziesiąt domów, wolne sołectwo z gorzelnią i królewskie podleśnictwo. Działała też szkoła katolicka. W 1840 r. zarząd nad wsią sprawował królewski urząd rentowy w Świdnicy. W XIX w. wieś rozwijała się szybko, a liczba jej mieszkańców się podwoiła. Było to możliwe m.in. dzięki rozwojowi skalnictwa w okolicy, bo sporo mieszkańców pracowało w kamieniołomach.
We wsi znajduje się m.in. zespół folwarczny dawnego sołectwa z domem mieszkalnym z około 1820 r., znacznie przebudowany. Jest murowany, trzykondygnacyjny, siedmioosiowy, z gankiem i balkonem, nakryty dwuspadowym dachem. Na uwagę zasługują duże zagrody wielobudynkowe z okazałymi budynkami mieszkalnymi o cechach architektury klasycystycznej i barokowej. W sąsiedztwie dworu, na prawo od wejścia, stoi uszkodzony krzyż pokutny typu maltańskiego.
Przez wieś prowadzi zielony szlak ze Strzelec na Ślężę.
Źródło: Przewodnik turystyczny ZE ŚLĘŻĄ W TLE PRZEWODNIK TURYSTYCZNY PO GMINACH ŚLĘŻAŃSKICH. Rafał Brzeziński
Świetlica wiejska w Białej
Wyremontowana ze środków unijnych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich
Działanie. Odnowa i Rozwój Wsi.